KAÇAKÇILIĞIN YENİŞEHİR AYAĞI VAR MI?

Her şey 2002 yılında Yenişehir Sinan Paşa Camisi’ndeki çiniden yapılma kapı üstü süslemelerinin esrarengiz bir şekilde ortadan kaybolmasıyla başladı.

1998, 2001 ve 2002 yıllarında cami duvarından parça parça sökülen çinilerin bir süre sonra yurt dışına kaçırıldığı anlaşıldı. Hollandalı ünlü antika uzmanı Michel van Rijn’in “Çalınan çiniler

Michel van Rijn

Katarlı Şeyh Saud Bin Mohammed Bin Ali Al-Thani’de” şeklindeki iddiası üzerine Şeyh Al-Thani bir açıklama yapar. ‘‘Katar Kültür, Sanat ve Kültürel Miras Ulusal Konseyi Başkanı olarak esas hedeflerimden biri İslami mirası korumaktır. İznik çinilerinin Londra’da şahsıma satılmak istendiği de doğrudur. Bunların bir yerden çalındığına emindim. Nitekim sahibi çalıntı olduklarını kabul etti. Bunun üzerine çinileri almayı reddettim ve satıcıya geri vermesini önerdim fakat o, beni dinlemeyerek çinileri bazı müzelere sattı, Danimarka’daki David’in Koleksiyonu’na satıldığını duydum ama işittiğimin yüzde 100 doğru olduğunu söyleyemem” diye konuşur.
Katar Şeyhi çalıntı İznik çinilerinin kendisine Londra’da teklif edildiğini söylerken gördüğü çinileri ‘‘Üzerleri İslami yazılarla süslü iki kemerden alınma mavi çinilerdi’’ diye tarif eder.

ÇİNİLERİN POPÜLER OLMAYA BAŞLAMASI

Şeyh Saud El Tani

Türkiye’de binlerce tarihi eserin kayıp olduğu biliniyor. Ancak Yenişehir’den çalınan çinilerin bu denli önemsenmesinin sebebi ise dünyanın en ünlü antikacılarının eline düşmüş olması ve bu isimlerden bazılarının magazinsel isimler olmaları.

“SOYGUN ÖRTBAS EDİLMEK İSTENİYOR”

Büyük Britanya Emniyet Teşkilatı, Scotland Yard Sanat ve Antika Dairesi konuyla ilgili soruşturma başlatır. İngiliz polisinin, camiden çinileri soyduran ve Londra’ya kaçıran Türk kaçakçıyı bilmesine rağmen işi ciddiye almamasına akıl erdirilemez. İşin içindeki bazı antikacı kaynaklar, Türk polisini yererek ‘‘Soygun örtbas edilmek isteniyor’ şeklinde açıklama yapar. 1998’deki ilk Sinan Paşa soygunundan elde edilen bir çininin Londra’da ünlü Sotheby’s Müzayede Salonu’nda 13 Nisan 2000’deki satışa konmak istendiği ortaya çıkar. Tek bir kare çiniye 15 bin sterlin değer biçilir. Ancak eser ilgililerin zamanında müdahalesiyle satıştan çekilir ve elçiliğin çiniyi Türkiye’ye iade mücadelesi başlar. Kaçakçının el yazısıyla 26 parçalık panelle ilgili bilgileri kaydederken çinilerdeki yazıların kaligrafının (yazı tipi) Karahisari olduğuna dikkat çektiği tespit edilir.

Türk Antikacı Satışa Aracılık Ettiğini İtiraf Etti

Yaman Mursaloğlu

Yenişehir’deki Sinanpaşa Camisi’nden çalınan çinilerin yurtdışına satılmasına aracılık ettiği iddia edilen antikacı Yaman Mursaloğlu, satışa aracılık ettiğini bir gazeteye yaptığı açıklamayla itiraf eder. Gerçek değeri bir milyon dolar olan eserin 50 bin dolara gittiğini söyleyen Mursaloğlu’nun “Mısır’da bir dükkâna gidip bir dolara bir çini alıyordum, 50 bin dolara satıyordum, Türkiye’den çalınan çini panelin değeri ise bir milyon dolardı ancak 50 bin dolara gitti” şeklindeki açıklaması ise manidardı.

HAPSE GİRSEM NE OLUR?

Milliyet’in 2006 yılındaki haberinde çinileri Mursaloğlu’ndan aldığını belirten Pakistanlı antika tüccarı Beşir Muhammed, eserleri Londra’daki Bonhams Müzayede Firması aracılığıyla satmaya çalıştığını belirterek şunları söylemişti: “Çinileri Türk antikacı Yaman Mursaloğlu’ndan aldım, kaçak olduğunu öğrenince iade ettim. Çiniler karşılığında aldığı 40 bin sterlinimi de geri alamadım.” Önce çelişkili açıklamalarda bulunan, ardından her şeyi anlatacağını söyleyen Mursaloğlu, “Bundan sonra üç gün ömrüm kalmış, hapiste geçirsem ne olur!” diyerek sorularımızı yanıtlıyor.

Tarihi çinileri satmaya çalışan siz misiniz?

Ben satışına aracılık ettim. Ama Türkiye’den olduğunu bilmeden.

Nasıl geçti elinize bu çiniler?

Çinileri ilk defa İstanbul’da gördüm. Yazdhani adında İran asıllı bir antikacı, satın almak istediğini söyleyerek, bir parçasını getirdi. Hakiki olmadığını söyleyerek almamasını önerdim. Çünkü çok temizdi, bilmeyenlerin eline düşmüş, yıkamışlar. Bir gün önce yapılmış gibi tertemizdi.

Çinilerle yolunuz yeniden nasıl kesişti?

Bu olaydan 1.5 ay sonra, yani Ekim 2001’de Londra’ya gittim. ‘Halıcı Mehmet’ lakaplı, Kapalıçarşı’da çalışan antika kaçakçısı bir çocuk vardı. Tüm panoyu Londra’da bana gösterdi. Bir fotoğrafını aldım. 1.80’e 1 metre bir paneldi. Bana ‘Bunu satar mısın?’ dedi. Menşeini sordum; ‘İran üzerinden Türkiye’ye gelmiş’ dedi. İstanbul’da gördüğüm malla aynı olduğunu anladım.

Bu çiniler yurtdışına nasıl kaçırıldı?

Cami deprem geçirmiş. Düşenleri oradaki hocadan üç beş paraya almışlardır. Halıcı Mehmet, bunların üç panelini 150 bin dolara almış. Benden bir panel için 200 bin dolar istedi. Oysa en az 1 milyon dolardı. Ben eseri ilk önce Prenses Diana ve Ayşegül Nadir’in eski sevgilisi Oliver Hoare’ye teklif ettim. Katar Emiri’nin baş sanat danışmanı da olan Oliver, 10 gün sonra telefon edip kendisine aynı panodan iki tane daha teklif edildiğini söyledi. Panel üç taneymiş, böylece kendi kendilerini yediler. Bunlar pul gibidir, fazlalaştıkça fiyat kırılır. Eserler Halıcı’daydı.

Beşir Muhammed ne zaman karıştı bu işe?

Oliver ‘Bana gelmez’ deyince bu işte ikinci sınıf Beşir Muhammed’dir. Ona ‘Böyle bir pano var, menşei belli değil’ deyip 270 bin sterlin istedim, arada kalan da bana kalsın diye. ‘Merak etme, ben bunu çakarım’ dedi. Bonhams firmasına resmi göstermiş. Bonhams, bunu geri çevirmiş.

Çiniler şu anda kimde olabilir?

Londra’da bir baba oğulun işlettiği galeri var. Oraya satıldı, onlar da Katar şeyhine sattılar, fakat inanılmaz ucuza gitti. Mehmet umudu kesince, iki paneli 50’şer bin dolara sattı.

Çalıntı olduğunu bildiğiniz eserin satışına neden aracılık ettiniz?

Niye etmeyeyim? Satarsam masrafım çıkacak. Ben satmasam, başkası satacak. Bana Türkiye’den olduğunu söylemediler. Ben de satıp üç beş kuruş kazanmak istiyordum.

ÇİNİLER LONDRA’DAN GETİRİLİR

Sinan Paşa Camisi’nden çalınan 34 parça halindeki 16. yüzyıldan kalma ve Kur’an-ı Kerim’in Haşr Suresi’nin 23. ayetinin yeraldığı çiniler İngiltere’de bulunarak Türkiye’ye getirilir. Çiniler, uzmanlar tarafından puzzle gibi itina ile birleştirilir.
Çini levhanın tanıtımını ise Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay yapar. Eserin yazım ve süsleme olarak çok güzel olduğunu belirten Bakan Günay, eserin 8 Ağustos tarihinde Türkiye’ye getirildiğini ve bazı parçalarının yerine oturtulabilmesi için getirildiği günden bu bana üzerinde çalıştıklarını ifade eder.

KAÇAKÇILAR KENDİLERİ TESLİM ETTİ

Edinilen bilgilere göre göre, İranlı ve Pakistanlı kaçakçılar, bu çinileri satma şansı kalmayınca suç unsurunu kaldırmak için kendileri teslim etti. Altı yıl önce İngiltere’deki emniyet yetkilileri ile Türkiye arasında yapılan protokol, Türkiye’den buraya kaçak eser trafiğini neredeyse durdurdu.

KAÇAKÇILIĞIN YENİŞEHİR AYAĞI VAR MI?

Sinan Paşa Camisi’ndeki çinilerin o yıllarda peş peşe çalınmasının ardından çeşitli söylentiler ortaya çıkmış. Hırsızların söz konusu eseri cami duvarından sökmek için Yenişehir’deki bazı kişi veya kişilerden de destek alıp almadığı konuşulmuştu. Öyle ki etrafında yerleşim birimleri olan ve hemen yanında onlarca öğrencinin kaldığı Sinan Paşa Öğrenci Yurdu’nun bulunduğu camide saatlerce sürdüğü tahmin edilen çini sökme işinin nasıl yapıldığı merak ediliyor. Hırsızlığın Yenişehir ayağının daha detaylı incelenmesi durumunda çok daha ilginç sonuçların çıkacağı ise ortada…

ETNOGRAFYA MÜZESİ’NDE SERGİLENECEK…

Eserin diğer parçalarının da Körfez ülkelerine çok yüksek bir fiyatla satıldığı söylentilerine de dikkat çeken Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, bulunan parçaların sandıklar içinde taşınarak Ankara Etnografya Müzesi’nde sergileneceğini bildirdi.

BÜLENT CİNGİL, HASRET İÇİNDEYMİŞ

Olayın ülke gündemine bu kadar yoğun yansımasını fırsat bilen Yenişehir Belediye Başkanı Bülent Hamdi Cingil de çinilerle ilgili açıklama yapmayı ihmal etmedi. Cingil, çinilerin Sinanpaşa Camisi’ne yeniden kazandırılmasını istedi. Çinileri özel güvenlik ve kameralarla koruyabileceklerini söyleyen Cingil, “Yıllarca bu hasret içindeydik. Türkiye’ye geldiğini öğrendik. Bu durum ilçede büyük bir sevinçle karşılandı. Kültür ve Turizm Bakanımız Etnografya Müzesi’nde sergileneceğini söyledi. Eserlerin ait olduğu yere monte edilmesinde fayda olduğunu ifade ediyoruz. Çinilerin gelmesi durumunda güvenlik bir kat daha artırılacak, bundan sonraki hedefimiz Yenişehir’de Osman Gazi’nin sarayını ortaya çıkarmak” şeklinde konuştu. Cingil’in kaybolan çinilerle ilgili bu güne kadar hangi girişimlerde bulunduğu ise bilinmiyor.

ÇİNİLER YENİŞEHİR BELEDİYESİ’NE EMANET EDİLMEYECEK KADAR DEĞERLİ

Eserin kesinlikle ait olduğu yere, yani Sinan Paşa Camisi’nin duvarına geri kazandırılması gerekiyor ancak kendi değerlerini korumakta güçlük çeken bir yerel yönetimin “Biz koruruz” şeklindeki yaklaşımı tatmin edici değil. Eser Yenişehir Belediyesi’ne emanet edilmeyecek ve Başkan’ın gündeme gelme çabalarının arasına sıkıştırlmayacak kadar önemli ve değerli.